Zijn er ‘foute’ banen?

Ik hoor jouw vraag regelmatig, hoewel natuurlijk telkens in anders verwoordingen. Kun je als christen in de olie-industrie werken met al die vervuiling? Kun je aan een niet-christelijke politieke partij verbonden zijn? En hoe zit het met de modellenwereld?

Ik zie het als deel van een veel grotere vraag, over hoe je als christen je überhaupt verbindt in een complexe wereld. Kun je wel niet-biologisch voedsel kopen waarvoor dieren hebben geleden? Wil je wel belasting betalen aan een overheid die daar soms erg foute dingen mee doet?

Verbonden

Je bent aan zo veel verbonden en doet indirect aan van alles mee waar je het niet altijd mee eens bent. Het lijkt onvermijdelijk om ‘vieze handen’ te maken. Bijna alles is grijs gebied. Je maakt een bepaalde keus, maar die heeft zoveel onvermoede gevolgen waar je nauwelijks invloed op hebt, dat bijna elke daad ‘besmet’ lijkt.

In die zin is jouw probleem met je bank dus een heel algemeen probleem. Overigens herkennen veel mensen dit probleem, terwijl ze alleen hun geld daar hebben staan en van hun diensten gebruik maken. Iets wat trouwens niet alleen christenen herkennen: iedereen heeft idealen, maar werkt toch in situaties waar die idealen niet altijd (of eerder: zelden) verwezenlijkt worden.

Wat vindt Jezus?

Jezus zie ik als de meest volmaakte mens ooit (en nog wel meer dan dat, maar dat is voor een andere keer) en hij moet dit probleem ook hebben herkend. Het lijkt onvermijdelijk dat hij ‘vieze handen’ zou maken. En toch leefde hij in deze wereld, deed hij gewoon mee, en trok zich niet terug in een ver klooster. Hoe kreeg hij dat voor elkaar?

Een mooi voorbeeld is belasting betalen. Veel hedendaagse christenen doen dat klakkeloos, maar in die tijd was dat echt een ding en dat is het nog steeds voor christenen (en andere idealisten) in landen met een onderdrukkend regime. Je weet zeker dat er foute dingen met jouw geld worden gedaan. Moet je dan niet eerder belasting ontduiken?

In Jezus’ tijd was het Romeinse rijk de grootste moordmachine op aarde, die een spoor van honderdduizenden doden achterliet en miljoenen slaven buit maakte. Ook was de tempel in Jeruzalem doortrokken van corruptie en hypocrisie. Maar… Jezus betaalt aan beide instanties belasting (lees hier en hier).

Terwijl hij, nogmaals, moet hebben geweten dat er met zijn geld erg onfrisse dingen zouden gebeuren. De reden lijkt te zijn dat hij de dingen niet op de spits wilde drijven: belasting weigeren zou een conflict oproepen die kon escaleren en hij zou zelfs voortijdig gevangen kunnen worden gezet terwijl hij nog niet alles had gedaan waarvoor hij hier was.

De belangrijkste vraag

Dat soort dilemma’s hebben alle mensen. Je wilt misschien wel biologisch voedsel kopen, maar dan kom je niet meer uit met het schoolgeld. Je zou graag zonder auto werken, maar je weet niet hoe je dat in een dag moet proppen. Of… je zou graag bij een goed doel werken, maar dat krijg je niet voor elkaar en dus blijf je bij, zeg, je bank.

Jezus zien we als zondeloos mens, als de ultieme rechtvaardige, hij bewoog zich in een gevallen wereld, maar raakte daar niet mee ‘besmet’. Dat kan dus blijkbaar. Je bent er kennelijk niet uitputtend verantwoordelijk voor wat er ‘in jouw naam’ of ‘met jouw geld’ gebeurt. Natuurlijk doet dat ertoe, maar je kunt niet alles controleren, bijsturen en bepalen – vrijwel niets zelfs.

De belangrijkste vraag wordt daarom: los van wat andere mensen doen en hun keuzes, die ongetwijfeld samenhangen met jouw keuzes, maar los daarvan dus – wat doe jij zelf? Concreet bij jouw bank: zijn de keuzes die jij zelf maakt oké, kun jij zelf daarmee leven? En ook: hoe vrij ben je om iets te veranderen op jouw plek in jouw situatie?

Ik denk dat dit voor ieder beroep geldt en nog breder, iedere plek waar je je als gelovige begeeft. Je hebt wel enige verantwoordelijkheid voor wat er ‘in jouw naam’ en met jouw keuzes gebeurt door anderen, maar dat houdt snel op. In zekere zin is alles grijs gebied. Het belangrijkste is dat je in je kleine omgeving zo zuiver mogelijke keuzes maakt. Wat die precies zijn, ga ik lekker niet voorschrijven…